2025, Volume 1, Issue (I/2025)
Extra-treaty changes to treaties: ultra vires actions, creeping competences and decision-making outside the state
Jarosław Szymanek1
-------------------------------------------------------------------------------------------------
1University of Justice
Full text
Streszczenie
The European Union, as any other organisation, has been evolving. It is a natural need of necessary adjustment of a given organisation to current challenges which are never constant. However, in the case of the European Union, this evolution has been intensifying for some time and, moreover, it has been more frequently observed in practice, while treaties have remained relatively stable (the last interference in the primary law was, in fact, in 2009, in the Treaty of Lisbon). In effect, it is not an overstatement to say that the European Union, despite its strong, since treaty-based, framework for operations, is, in a way, an underspecified, in status nascendi, structure. The procedural essence of the Union consists in the pending process of ‘becoming’, which means that in terms of epistemology the Union has not yet been described fully, and the definition and explanation of Union decision making processes fall behind the process of changes happening in the EU. The latter always precede legal regulations, which - as experience suggests - register changes that have occurred in the practice of Union institutions’ operations with a significant delay. In fact, a lot of Union functioning mechanisms are first established in practice and then ‘inserted’ in treaty regulations, taking on the form of binding de lege lata solutions. Therefore, it can be safely said that while analysing the phenomenon of the European Union, each researcher faces a kind of ‘epistemological chasing of the Union’, the actual operating mechanisms of which precede formal grounds of operations. It generates searching for new terms, new concepts that would best reflect the sense of changes and primarily, would balance the functioning of the Union with what is set in book and what is seen in action. Therefore, measures undertaken by Union institutions, which show the dissonance between what the Union can do and what the EU actually does, have been professionally defined as ‘competence creep’ and ‘state bypassing’. Both concepts are, obviously, not reflected in the treaties, yet, they paradoxically precisely describe the functioning of Union institutions by showing the disproportion between formal and actual sides of their operations. In addition, a topic constantly raised in discussions about European Union law is the so-called ultra vires actions. They are also, as indicated, an element shaping the Union as an accommodating structure. This article is devoted to these issues.
Słowa kluczowe
Unia Europejska, działania ultra vires, pełzające kompetencje, decydowanie poza państwem
Pozatraktatowe zmiany traktatów: działania ultra vires, pełzające kompetencje i decydowanie poza państwem
Summary
Unia Europejska, jak każda organizacja ewoluuje. Jest to naturalną potrzebą koniecznego dostosowywania danej organizacji do aktualnych wyzwań, które nigdy nie są stałe. Jednak w przypadku Unii ewolucja ta od dłuższego czasu przybrała na sile, co więcej, coraz mocniej jest ona obserwowana w praktyce, przy względnej stabilności traktatów (ostatnia ingerencja w prawo pierwotne to przecież 2009 r. i traktat z Lizbony). W efekcie nie jest przesadą stwierdzenie, że Unia Europejska, mimo istnienia silnych, bo traktatowych podstaw jej działania, jest w jakimś sensie strukturą niedookreśloną. Procesualną istotą Unii jest dziejący się tu i teraz proces „stawania się”, co oznacza, że epistemologicznie Unia jest ciągle nie do końca opisana, że deskrypcja i eksplanacja unijnych procesów decyzyjnych pozostaje ciągle w tyle za procesem zmian przebiegających w UE. Te ostatnie zawsze wyprzedzają regulacje prawne, które – jak podpowiada doświadczenie – z dużym opóźnieniem rejestrują zmiany, które zaszły w praktyce działania instytucji unijnych. W rzeczywistości bowiem bardzo dużo mechanizmów funkcjonowania Unii najpierw wykuwa się w praktyce, a dopiero później jest „wkładana” do regulacji traktatowych, przybierając postać obowiązujących de lege lata rozwiązań. Dlatego można śmiało powiedzieć, że analizując fenomen Unii Europejskiej każdy badacz ma do czynienia ze swoistym „epistemologicznym ściganiem Unii”, której realne mechanizmy działania wyprzedzają formalne podstawy działania. Generuje to szukanie nowych określeń, nowych pojęć, które najlepiej oddawałyby sens zachodzących przemian, a przede wszystkim harmonizowałyby funkcjonowanie Unii z tym co jest in book i tym, co widać in action. Z tych też powodów działania instytucji unijnych, które pokazują rozdźwięk między tym co Unii wolno, a tym co UE faktycznie robi znalazło fachowe określenie w pojęciu „kompetencji pełzających” (competence creep) oraz w pojęciu pomijania państwa (state bypassing). Oba pojęcia nie mają, co oczywiste, swojego traktatowego odzwierciedlenia, ale paradoksalnie oba trafiają w punkt przy deskrypcji instytucji unijnych, pokazując rozziew między formalną a faktyczną stroną jej działań. Obok tego, tematem ciągle podnoszonym w dyskusjach na temat prawa Unii Europejskiej są tzw. działania ultra vires. One także, jak się wskazuje, są elementem kształtującym Unię jako strukturę akomodującą się. Tym zagadnieniem poświęcony jest niniejszy artykuł.
Keywords
European Union, ultra vires actions, competence creep, state bypassing