2022, Volume 117, Issue IV
Paradygmaty postępowania wobec sprawców przestępstw – wybrane zagadnienia
Irena Pospiszyl1
-------------------------------------------------------------------------------------------------
1Zakład Psychopedagogiki Resocjalizacyjnej, Akademia Pedagogiki Specjalnej
Full text
Streszczenie
Sposób systemowego postępowania ze sprawcami przestępstw kryminalnych przeszedł ogromną ewolucję od mściwego, fizycznego, eliminowania ich ze społeczeństwa, poprzez różne formy ograniczeń praw i wolności, aż do systemów terapeutycznych, probacyjnych i naprawczych. Jeżeli uświadomimy sobie, że jeszcze niewiele ponad sto lat temu wieszano dzieci za kradzież, a dzisiaj więźniowie mają prawo do leczenia, zbilansowanej diety i gwarantowanej przestrzeni, to jawi nam się z całą ostrością jak ogromny cywilizacyjny skok uczyniony został również w postępowaniu z osobami naruszającymi prawo. W ciągu ostatnich trzech wieków stworzono kilka paradygmatów traktowania osób skazanych, na bazie których powstało większość teorii, koncepcji, także praktycznych, systemowych rozwiązań sądowych, penitencjarnych i resocjalizacyjnych. Niniejszy artykuł poświęcony jest pewnej syntezie i analizie krytycznej tych paradygmatów, czyli retrybutywizmowi, paradygmatowi utylitarnemu, terapeutycznemu oraz kompensacyjnemu. Przedstawiam ich podstawowe założenia, zalety i wady, a także przykłady ich zastosowania.
Słowa kluczowe
paradygmat retrybutywny, paradygmat utylitarny, paradygmat terapeutyczny, paradygmat naprawczy, resocjalizacja, penitencjarystyka.
Paradigms of dealing with perpetrators of crimes ‒ selected problems
Summary
The method of systemic treatment of perpetrators of criminal offenses has undergone a huge evolution, from vengeful and physical elimination from society, through various forms of restriction of rights and freedoms, to therapeutic, probation and repair systems. If we realize, that only a little over a hundred years ago, children were hanged for theft, and that today prisoners have the right to treatment, a balanced diet and guaranteed space, it appears to us with full clarity how a huge civilization jump was also made in dealing with people violating the law. Over the last three centuries have been created several paradigms for the treatment of convicted persons, on the basis of which were developed most theories, concepts, including practical, systemic judicial, penitentiary and social rehabilitation solutions. This article is devoted to a certain synthesis and critical analysis of these paradimates, i.e. retributivism, the utilitarian, therapeutic and compensatory paradigm. I present their basic assumptions, advantages and disadvantages, as well as examples of their use.
Keywords
retributive paradigm, utilitarian paradigm, therapeutic paradigm, remedial paradigm, rehabilitation, penitentiary.